De gespletenheid van het Familie- en Jeugdrecht
Mr.Ir. P.J.A. Prinsen
In het Familie- en Jeugdrecht gaapt een kloof tussen:
- de betekenis van de woorden van de wet (semantiek) en
- de rechtsgevolgen die in de rechtspraktijk aan de woorden van de wet worden verbonden (pragmatiek).
Een voorbeeld:
- In 1998 werd in de wet de noudervoogdij na echtscheiding afgeschaft en het d rlopen van het gezamenlijk ouderlijk gezag ingevoerd.
- Prompt werd in de rechtspraak (jurisprudentie) de niet-wettelijke kapstok "hoofdverblijf" bedacht (HR 15 dec. 2000).
Die kapstok wordt gebruikt om er voor de 'hoofdouder' de alleenheerschappij aan op te hangen die voorheen aan de n-ouder-voogd toekwam.
Inclusief de (feitelijke) macht om de contacten van het kind met de andere ouder naar willekeur te blokkeren.
Ondanks de nieuwe wet blijft zodoende alles bij het oude: The winner takes it all.
Na echtscheiding krijgt als vanouds de ene ouder de alleenheerschappij over de kinderen, de andere ouder de (financi le) plichten, en het kind verweest.
Het is een vast patroon: Semantisch is er een wettelijke vernieuwing (in het voorbeeld: d rlopen gezamenlijk ouderlijk gezag na scheiding).
Maar met een kunstgreep (in het voorbeeld: 'hoofdverblijf') ontdoet de rechtspraak de nieuwe regel van zijn pragmatisch effect.
De wet Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding van 1 maart 2009 probeerde het opnieuw, maar deelt het lot van de wet van 1998.
Anno 2011 leggen rechters, alsof de wet niet bestaat, uiteindelijk alle rechten bij de ene ouder en de verplichtingen bij de andere ouder, en maken het kind tot wees.
Door het bovenomschreven mechanisme verkeert het Familie- en Jeugdrecht al vanaf 1971 in een impasse. Of een nieuwe wet tot leven komt hangt af van de inzet van de advocatuur.
Maar de familierechtadvocatuur mist de onafhankelijkheid van geest om met creatieve en moedige processtrategie de nieuwe wet tot leven te wekken.
Het hierboven gewraakte mechanisme kan men geen 'wetsinterpretatie' meer noemen, evenmin 'noodzakelijke invulling van een hiaat in de wet'.
Hier heeft wetsinterpretatie de grens met (ongrondwettige) rechtspolitiek overschreden.
Het maken van wetten is in een democratie voorbehouden aan de volksvertegenwoordigers en niet aan de rechters (dikastocratie oftewel rechtersstaat).
|
Er staat niet wat er staat
Semantiek en pragmatiek zijn dramatisch uit elkaar gegroeid.
Deze gespletenheid van het Familie- en Jeugdrecht vervreemdt de burger van het recht:
- Rechtzoekenden komen al snel tot de conclusie dat het Recht niet te vertrouwen is.
- Buitenstaanders die zich een oordeel willen vormen over het Familie- en Jeugdrecht voelen zich als een kat in een vreemd pakhuis.
- Rechtsvergelijking (met buitenlandse wetgeving) verwordt tot luchtfietserij.
- Rechtswetenschapsbeoefening komt op ouders over als juridische alchemie.
Immers:
- Er staat niet wat er staat.
- Er is geen vat op te krijgen.
- Of zou er misschien iets aan de hand zijn met al die klagers?
Voor het ontbreken van samenhang tussen semantiek en pragmatiek dringt zich onweerstaanbaar de metafoor van schizofrenie op.
Met alle bijbehorende verschijnselen, zoals de voor betrokkenen moeilijk invoelbare werkelijkheidsbeleving van rechtsplegers en rechtsgeleerde auteurs.
In cijfers, dwarrelend als as omlaag,
rijzen kolommen van orakeltaal.
Het wordt stil, het wordt warmer in de zaal.
Steeds zilter waait dun ratelend metaal.
De schrijfmachine mijmert gekkepraat.
Lees maar, er staat niet wat er staat....
Uit: Awater(1934),Martinus Nijhoff
Gevangene van hun mind-set
Wat brengt praktijkjuristen (rechters, advocaten, kinderbeschermers) ertoe om rechtspolitiek te bedrijven?
In hun beleving is het geen rechtspolitiek, maar wetsinterpretatie of invulling van hiaten.
Zij zijn de gevangene van hun 'mind-set', gevormd als zij zijn onder invloed van honderd jaar Kinderwetten.
Legal Opinion
In een aantal rechtsfilosofische legal opinions vindt u op deze site beschouwingen over familierechtelijke onderwerpen.
Enerzijds zullen die beschouwingen botsen met de oude mind-set.
Anderzijds geven die beschouwingen uitdrukking aan de gevoelens van onbehagen bij veel rechtzoekenden.
|